‘Yêu nước là sinh đủ 2 con’: Thông điệp mới trước nguy cơ suy giảm dân số

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy một khi mức sinh đã giảm xuống thấp và duy trì trong thời gian dài, việc phục hồi trở lại mức sinh hợp lý vô cùng khó khăn, đòi hỏi nguồn lực rất lớn và lâu dài.

Năm 2025, mỗi phụ nữ Việt Nam sinh 1,93 con, tăng nhẹ so với mức thấp nhất trong lịch sử của năm 2024 là 1,91 nhưng vẫn chưa đạt mức sinh thay thế (2,1 con) và có sự phân hóa mạnh giữa các vùng miền. Thực trạng báo động về nguy cơ “lười” sinh con đang đặt ra thách thức lớn đối với phát triển kinh tế-xã hội và an sinh quốc gia.

Đó là những thông điệp cần sự chung tay vào cuộc của các cấp, các ngành để kêu gọi mỗi người dân có hành động cụ thể, thực hiện tốt kế hoạch sinh đẻ, nhằm góp phần duy trì mức sinh thay thế, nhân Tháng hành động quốc gia về dân số và kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam (26/12).

Thách thức kép đối với cơ cấu dân số

Theo thông tin mới nhất của Cục Dân số (Bộ Y tế), bức tranh tổng thể về dân số cho thấy một nguy cơ hiện hữu đáng lo ngại hiện nay khi mức sinh của cả nước không đồng đều giữa các địa phương. Có 20 tỉnh, thành ghi nhận đà tăng, 13 địa phương sụt giảm và chỉ Khánh Hòa giữ nguyên chỉ số. Hiện cả nước có 11 tỉnh mức sinh dưới 2,0 và 19 tỉnh trên 2,2 con. Điều đó cho thấy mức sinh thấp ở Việt Nam không còn là hiện tượng nhất thời, mà đã mang tính cấu trúc, phản ánh những thay đổi sâu sắc trong kinh tế, xã hội và lối sống của người dân, nhất là người trẻ.

Đáng lưu ý khi chênh lệch về mức sinh giữa các vùng miền tiếp tục có khoảng cách rộng khi Thành phố Hồ Chí Minh nằm trong nhóm thấp nhất cả nước với 1,51 con/1 phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, trong khi Điện Biên dẫn đầu với 2,91 con.

Bên cạnh đó, trong 11 chỉ tiêu công tác dân số năm 2025, còn 5 chỉ tiêu chưa đạt gồm: tổng tỷ suất sinh; giảm tỷ số giới tính khi sinh; điều chỉnh mức sinh; tỷ lệ trẻ sơ sinh được sàng lọc 5 bệnh bẩm sinh (suy giáp, thiếu men G6PD, tăng sản thượng thận, khiếm thính, tim bẩm sinh); tỷ lệ người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ ít nhất một lần mỗi năm.

Ông Lê Thanh Dũng – Cục trưởng Cục Dân số. (Ảnh: T.G/Vietnam+)

Ông Lê Thanh Dũng – Cục trưởng Cục Dân số phân tích thực trạng khi có sự kết hợp giữa mức sinh thấp và già hóa nhanh đang tạo ra một thách thức kép đối với cơ cấu dân số. Một mặt, quy mô dân số trong độ tuổi lao động có nguy cơ thu hẹp, đe dọa nguồn cung lao động và động lực tăng trưởng kinh tế. Mặt khác, số người cao tuổi gia tăng nhanh chóng đặt áp lực lớn lên hệ thống an sinh xã hội, y tế, hưu trí và chăm sóc dài hạn.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, một khi mức sinh đã giảm xuống thấp và duy trì trong thời gian dài, việc phục hồi trở lại mức sinh hợp lý là vô cùng khó khăn, đòi hỏi nguồn lực lớn và chính sách đồng bộ trong nhiều thập niên.

Sự kết hợp giữa mức sinh thấp và già hóa nhanh đang tạo ra một thách thức kép đối với cơ cấu dân số.

Vì vậy, Bộ Y tế và các chuyên gia xã hội học đã nhiều lần đưa ra cảnh báo nếu không có những điều chỉnh chính sách kịp thời và đủ mạnh, mức sinh thấp có thể trở thành điểm nghẽn chiến lược, ảnh hưởng trực tiếp đến tăng trưởng kinh tế, ổn định xã hội và năng lực cạnh tranh quốc gia trong trung và dài hạn của Việt Nam.

Ông Lê Thanh Dũng cho hay để khắc phục những nguy cơ mất cân bằng trong các chỉ tiêu về công tác dân số, nội dung trọng tâm của công tác dân số năm 2026 và các năm tiếp theo để vận động các cặp vợ chồng sinh đủ 2 con, mở cuộc vận động với thông điệp “yêu nước là sinh đủ 2 con,” nhằm lấp khoảng trống mức sinh thấp đang ở ngưỡng báo động.

Cần xây dựng hệ thống chính sách đồng bộ

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên nhấn mạnh, trong năm 2025, công tác dân số tiếp tục nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước với nhiều chủ trương, chính sách quan trọng được ban hành. Bộ Chính trị, Chính phủ và Quốc hội đã thông qua các nghị quyết, chương trình hành động nhằm cụ thể hóa định hướng chiến lược về dân số và phát triển, chăm sóc sức khỏe nhân dân giai đoạn 2026-2035, tạo nền tảng quan trọng để nâng cao chất lượng dân số, phục vụ phát triển kinh tế-xã hội bền vững.

Vừa qua, Quốc hội thông qua Luật Dân số đã đặt một dấu mốc quan trọng chuyển trọng tâm từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển.

Trong năm 2025, công tác dân số tiếp tục nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước với nhiều chủ trương, chính sách quan trọng được ban hành.

Một bước ngoặt quan trọng trong chính sách dân số là Luật Dân số 2025 vừa được Quốc hội thông qua và sẽ có hiệu lực từ tháng 7/2026. Luật đánh dấu sự chuyển đổi rõ nét từ tư duy kế hoạch hóa gia đình sang bảo đảm quyền sinh sản, trao quyền cho mỗi cá nhân, cặp vợ chồng tự quyết định thời gian sinh con, số con và khoảng cách sinh, trên cơ sở phù hợp với sức khỏe, điều kiện kinh tế và khả năng nuôi dạy con.

Luật Dân số 2025 quy định tăng thời gian nghỉ thai sản đối với lao động nữ sinh con thứ hai lên 7 tháng, đồng thời người chồng được nghỉ 10 ngày làm việc để chia sẻ trách nhiệm chăm sóc gia đình. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong chính sách an sinh, góp phần giảm áp lực cho phụ nữ và tạo điều kiện thực chất để các gia đình yên tâm sinh con.

Luật Dân số 2025 vừa được Quốc hội thông qua trao quyền cho mỗi cá nhân, cặp vợ chồng tự quyết định thời gian sinh con, số con và khoảng cách sinh, trên cơ sở phù hợp với sức khỏe, điều kiện kinh tế và khả năng nuôi dạy con.

Luật còn mở rộng hỗ trợ kinh tế-xã hội cho các gia đình sinh đủ hai con, như hỗ trợ tài chính đối với phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, phụ nữ sinh con tại vùng mức sinh thấp hoặc thuộc đồng bào dân tộc thiểu số rất ít người; đồng thời ưu tiên mua, thuê mua hoặc thuê nhà ở xã hội đối với các gia đình có từ hai con trở lên. Những chính sách này trực tiếp tác động vào các điểm nghẽn lớn nhất của quyết định sinh con: tài chính và chỗ ở.

Đặc biệt, Luật Dân số 2025 cũng siết chặt các biện pháp nhằm giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, nghiêm cấm mọi hành vi lựa chọn giới tính thai nhi, quy định rõ chế tài đối với người hành nghề y vi phạm, đồng thời yêu cầu công bố định kỳ số liệu mất cân bằng giới tính khi sinh để làm căn cứ xây dựng chính sách can thiệp phù hợp.

Để đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ của công tác dân số trong thời gian tới, Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên đề nghị cấp ủy, chính quyền, đoàn thể, các bộ, ngành… tiếp tục quan tâm chỉ đạo, lãnh đạo, bảo đảm nguồn lực cho cho công tác dân số trong điều kiện thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp; tổ chức triển khai thực hiện các cơ chế, chính sách của Luật Dân số và Chương trình mục tiêu chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035.

Sở Y tế các tỉnh, thành tham mưu để tiếp tục củng cố và ổn định tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ làm công tác dân số từ tỉnh đến cơ sở bảo đảm đủ mạnh để thực hiện các nhiệm vụ được giao.

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên nhấn mạnh, công tác dân số cần đẩy mạnh truyền thông, bảo đảm thanh niên và các cơ sở khám, chữa bệnh nắm vững kiến thức về tư vấn tiền hôn nhân, sàng lọc trước sinh và sơ sinh, giúp trẻ sinh ra khỏe mạnh.

Theo Cục trưởng Cục Dân số Lê Thanh Dũng, để nâng mức sinh trong tương lai, yếu tố then chốt không nằm ở một chính sách đơn lẻ, mà ở việc xây dựng được một hệ thống chính sách đồng bộ, lâu dài, gắn chặt giữa phát triển kinh tế-xã hội với công tác dân số. Trong đó, sự vào cuộc quyết liệt của cấp ủy, chính quyền các cấp và sự đồng thuận, tham gia của toàn xã hội giữ vai trò quyết định.

Cùng với hoàn thiện cơ chế, chính sách, ngành y tế sẽ tăng cường truyền thông, định hướng xã hội về giá trị của gia đình và sinh đủ hai con, chuyển từ tuyên truyền mang tính vận động sang cung cấp thông tin để khơi dậy tinh thần và nhận thức dựa trên lợi ích dài hạn của cá nhân, gia đình và xã hội.

Nguồn VietnamPlus: https://www.vietnamplus.vn/yeu-nuoc-la-sinh-du-2-con-thong-diep-moi-truoc-nguy-co-suy-giam-dan-so-post1085138.vnp