Sai thủ tục, hộ kinh doanh vẫn bị phạt dù không trốn thuế

Dù không trốn thuế, nhiều hộ kinh doanh vẫn có nguy cơ bị xử phạt do sai sót trong đăng ký, kê khai và hóa đơn khi cơ chế quản lý mới áp dụng từ năm 2026.

Nhiều hộ kinh doanh bị xử phạt không vì trốn thuế, mà do sai sót trong đăng ký, kê khai và hóa đơn khi quản lý dựa trên dữ liệu. Ảnh: Song Anh

Lộ trình bỏ thuế khoán, chuyển sang kê khai theo doanh thu thực tế từ năm 2026 đang bước vào giai đoạn chuẩn bị cuối. Dù khung mức phạt hành chính đối với hộ kinh doanh chưa có thay đổi, việc quản lý ngày càng dựa trên kê khai, hóa đơn và dữ liệu đối chiếu đang khiến nhiều hộ kinh doanh lo ngại sẽ “vướng phạt” nếu tiếp tục duy trì cách làm cũ.

Thực tế, các hành vi vi phạm của hộ kinh doanh hiện vẫn được xử lý theo những nghị định xử phạt đang có hiệu lực, chưa có quy định tăng mức tiền phạt. Tuy nhiên, khi cơ chế quản lý chuyển mạnh sang dựa trên dữ liệu, những sai sót từng ít bị chú ý trước đây nay dễ bị phát hiện và xử lý hơn.

Đăng ký kinh doanh: không vì doanh thu thấp mà bỏ qua

Theo quy định hiện hành, đăng ký kinh doanh là nghĩa vụ bắt buộc, không phụ thuộc vào quy mô hay mức doanh thu. Việc có hay không phát sinh nghĩa vụ nộp thuế không làm thay đổi yêu cầu phải đăng ký và cập nhật thông tin đăng ký.

Trên thực tế, nhiều hộ kinh doanh bắt đầu với quy mô nhỏ, sau đó mở rộng ngành nghề, chuyển địa điểm hoặc tăng phạm vi hoạt động nhưng chưa thực hiện thủ tục đăng ký thay đổi. Khi dữ liệu đăng ký kinh doanh được đối chiếu với dữ liệu thuế và hoạt động thực tế, những sai lệch này dễ bị phát hiện và xử lý vi phạm hành chính.

Tuy nhiên, không ít trường hợp bị xử phạt không vì trốn thuế, mà do hoạt động thực tế không khớp với thông tin đã đăng ký, kể cả khi doanh thu ở mức thấp.

Nhiều hộ kinh doanh bị xử phạt không phải vì trốn thuế, mà do sai sót trong đăng ký, kê khai và hóa đơn. Đồ hoạ: Song Anh

Kê khai thuế: không còn “ước chừng” doanh thu

Khi chuyển từ cơ chế thuế khoán sang kê khai theo doanh thu thực tế, doanh thu của hộ kinh doanh không còn được xác định theo mức ước tính. Thay vào đó, doanh thu phải được kê khai dựa trên số liệu phát sinh trong quá trình kinh doanh, làm căn cứ để cơ quan quản lý theo dõi và đối chiếu.

Điều này đòi hỏi hộ kinh doanh phải ghi chép đầy đủ các khoản thu, kể cả những giao dịch nhỏ. Việc kê khai thiếu doanh thu, bỏ sót giao dịch hoặc ghi chép không nhất quán có thể bị xác định là không thực hiện đúng nghĩa vụ kê khai.

Lưu ý: nghĩa vụ kê khai không phụ thuộc vào việc có phát sinh số thuế phải nộp hay không. Trường hợp doanh thu thấp, không thuộc diện nộp thuế nhưng không kê khai theo quy định, hộ kinh doanh vẫn có thể bị xử phạt vi phạm hành chính.

Hóa đơn: Bán hàng không hóa đơn ngày càng rủi ro

Theo quy định hiện hành, hộ kinh doanh có nghĩa vụ lập hóa đơn khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, trừ các trường hợp được pháp luật cho phép. Trong cơ chế quản lý mới, hóa đơn trở thành căn cứ quan trọng để xác định doanh thu thực tế.

Tuy nhiên, không ít hộ vẫn duy trì thói quen chỉ lập hóa đơn khi khách hàng yêu cầu hoặc bỏ qua các giao dịch nhỏ. Khi dữ liệu hóa đơn được sử dụng để đối chiếu với kê khai doanh thu, việc bán hàng không hóa đơn tiềm ẩn rủi ro bị phát hiện cao hơn.

Khi quản lý dựa trên dữ liệu, bán hàng không hóa đơn khó “lọt lưới”. Đồ hoạ: Song Anh

Các hành vi như không lập hóa đơn khi phát sinh giao dịch, lập hóa đơn không đúng thời điểm hoặc không phản ánh đúng giá trị giao dịch đều có thể bị xử phạt, không phụ thuộc vào quy mô hay mức doanh thu.

Doanh thu thấp không có nghĩa là không bị quản lý

Một hiểu nhầm phổ biến là doanh thu thấp thì không cần quan tâm đến thủ tục quản lý. Trên thực tế, pháp luật phân biệt rõ nghĩa vụ nộp thuế và nghĩa vụ tuân thủ quản lý. Việc không phát sinh số thuế phải nộp không đồng nghĩa với việc được miễn đăng ký, miễn kê khai hay miễn thực hiện hóa đơn.

Nhiều trường hợp bị xử phạt thời gian qua không xuất phát từ trốn thuế, mà do không đăng ký kinh doanh, không kê khai hoặc vi phạm quy định về hóa đơn — những vi phạm mang tính thủ tục nhưng dễ bị phát hiện khi quản lý dựa trên dữ liệu.

Giai đoạn chuyển tiếp: Không nên chờ đến năm 2026

Từ nay đến thời điểm cơ chế quản lý mới được áp dụng đầy đủ được xem là khoảng thời gian để hộ kinh doanh chủ động rà soát và điều chỉnh hoạt động, thay vì chờ đến khi quy định có hiệu lực rồi mới xử lý.

Trong giai đoạn này, việc kiểm tra lại hồ sơ đăng ký kinh doanh, hình thành thói quen ghi chép doanh thu đầy đủ và thực hiện hóa đơn theo quy định sẽ giúp hộ kinh doanh giảm đáng kể rủi ro phát sinh vi phạm mang tính thủ tục. Đây cũng là thời gian để làm quen với cách quản lý mới, tránh lúng túng khi cơ chế mới đi vào thực tế.

Thực tế cho thấy, nhiều trường hợp bị xử phạt không vì trốn thuế, mà do thiếu sót trong đăng ký, kê khai hoặc hóa đơn. Vì vậy, chuẩn bị sớm trong giai đoạn chuyển tiếp được xem là cách hiệu quả nhất để hạn chế các khoản phạt không đáng có khi bước sang năm 2026.

https://laodong.vn/kinh-doanh/sai-thu-tuc-ho-kinh-doanh-van-bi-phat-du-khong-tron-thue-1630021.ldo